منشا گوهر ها
منشا گوهرها ، امروز می خواهیم در مورد منشا سنگها و کانیهای گرانبها یا همان خاستگاه گوهرها صحبت کنیم . به طور کل ما می‌دانیم که هر سنگی به یک روش در یک مدت زمان مشخص و همچنین تحت تاثیر فشار و دما و دیگر شرایط تابعه وجود می آید . در این مقاله سعی می‌کنیم به طور کل خاستگاه گوهر ها را برای شما خواننده عزیز شرح دهیم و به زبانی ساده تر بیان کنیم که هر کانی چطور بوجود می آید .
به طور کل هر کانی یا گوهر که به اشتباه به آن سنگ قیمتی و نیمه قیمتی گویند یا بهتر است بگوییم در عموم از آن به سنگ قیمتی و یا نیمه قیمتی یاد می کنند دارای ۴ خاستگاه به شرح زیر می باشد :
منشا آلی
منشا ماگمایی
منشا رسوبی
منشا دگرگونی
منشا گوهر ها ، سرچشمه آلی :
یک سری از گوهر ها دارای سرمنشا آلی هستند که تعدادشون هم کم نیست به طور کل این گوهر هاو کانی ها فراوان وجود هستند که در فرآیندهای جذب ، تجریه و تحلیل مواد موجودات زنده تشکیل می شوند . این گوهرها در خودشون دارای قدری مواد آلی که اغلب در ساختارشون کربن دیده می شود ، همراه با مواد معدنی هستند که در ساختمان موجودات زنده به کار گرفته شده است مانند مروارید ، مرجان ، صدف ، شبق ، کهربا یا آمبر ، عاج و سایر میتوان از آنها نام برد . عموما در منشا آلی با توجه به سن موجود زنده و در طول زمان های بسیار این گوهر ها شکل خواهند گرفت .
منشا گوهرها ، سرچشمه ماگمایی :
به طور کل کانی و گوهر های قیمتی یا نیمه قیمتی و گرانبها با سرمنشا آذرین یا به زبانی ساده تر آتشفشانی ساختمانی بلورین دارند و بوجود آمدن آنها وابسته به یک سری شرایط هست از جمله پایداری ، غلظت و مدت زمان شکل گیری . . .
مواد سازنده عموما در حالت اشباع نیستند که بهتر است بگوییم دما و فشار آنها را از شرایط اشباع دور می سازد و تغییر شرایط یا در واقع انجام نمی شود و یا به طور کلی اندکی تغییر پیدا می کند .
در کل باید این طور گفت که کاهش دما نه تنها در پیدایش کانی موثر نیست بلکه ممکن است حتی بر ارزش و کیفیت آن نیز آسیب برساند . یک کریستال خوب زمانی ارزش پیدا می کند که در دمای مناسبی و همچنین شرایط ثابتی شکل بگیرد در این صورت در زمان تشکیل کاتیون ها و آنیون ها کمترین ربایش و رانش را نسبت به هم خواهند داشت و به مراتب کیفیت کیفیت کریستال افزایش پیدا خواهد کرد .
منشا ماگمایی را میتوان به دو دسته تقسیم کرد :
ماگمای بازیک ( یعنی بین ۴۵ تا ۵۲ درصد سیلیس دارند )
اولترا بازیک ( یعنی کمتر از ۴۵ درصد سیلیس دارند )
معمولاً شرایط فشار و درجه حرارت موجود همراه با این سنگ ها در حد گوشته بالایی زمین است. ( گوشته به طور کل بزرگترین لایه زمین است که در زیر پوسته زمین قرار گرفته است ) یکی از کانی های قیمتی منحصر به این شرایط الماس است. کربن در پوسته زمین به طور آزاد به شکل زغال یا گرافیت قابل مشاهده است .
اما در شرایطی خاص همون کربن به شکل الماس متبلور می شود چرا ؟ چون تحت فشار و دمای بسیار بالایی قرار گرفته و از کربن نرم یک الماس سخت درست میشه ! فکر میکنم که الان بهتر به اهمیت افزایش دما در ارزش یک کریسال پی برده برده باشید .
منشا گوهرها ، علاوه بر آنها
اگر اکلوژیت ها ( سنگ هایی هستند که بصورت خارجی در کیمبرلیت ها یا بازالت ها یافت می شوند ) دارای C باشند و هنگام تشکیل آنها فشار لیتواستاتیک حدودا ۱۰۰ کیلو بار باشد الماس تشکیل میشود . ( معمولاً هنگام تشکیل اکلوژیت فشار در حد فشار گفته شده است و از طرفی درجه حرارتی کمتر است و عمق ۱۰۰ کیلومتر دارند که مناسب برای پیدایش و پایداری الماس است .
علاوه بر الماس ها که از گوهر های قیمتی بشمار می روند ، کانی ها و گوهر های دیگر قیمتی و نیمه قیمتی مثل اولین ، یاقوت ، یاقوت کبود وابسته به همین سنگ های اولترابازیک و بازیک هستند .
منشا پگماتیتی : در میان مواد آذرین یا همان موادی که از انجماد ماگما بوجود می آید، پگماتیت ها که از نوع آذرین درونی هستند و بلور های آن بیش از ۲٫۵ سانتی متر هستند متنوع ترین و بیشترین کانی های گرانبها را دارند . برخی از کانی و گوهر ها منحصر به همین پگماتیت ها می باشند مثلا کانی توپاز ، بریل ، زمرد ، تورمالین و غیره در این دسته قرار دارند .
حالا چرا پگماتیت ها منشا بیشتر گوهر ها و کانی های گرانبها می باشند !؟
برای جواب به این سوال ابتدا باید گفت که پگماتیت ها در زمان تعادل دو فاز گاز و مایع وجود می آیند چون تحت این شرایط فضای کافی برای رشد بلور ها فراهم می شود . فاز مایع به صورت مواد مذاب داغ سیلیکاته است و فاز گازی معمولاً شامل بخار آب، سولفید هیدروژن یا SH2 و غیره می باشد و عناصری که در دمای پایین تر از پانصد درجه سانتیگراد باشند فاز گازی را تشکیل خواهند داد .
پگماتیت ها پس مانده ماگمایی ، گوهرها
پگماتیت ها به طور کل پس مانده ماگما هستند و در این پس مانده عناصر که در ابتدا مقدارشون کم بود در ادامه به طور نسبی بیش تر می شوند به طوری که شرایط تشکیل یک کانی را به دست می آورند .
سرچشمه هیدروترمالی ، به طور کل عبارت هیدروترمال برای اولین بار توسط زمین شناس انگلیسی با نام مورچیسن مطرح شد . از اسم آن نیز میتوان به مفهوم کلی این سرچشمه را پی برد یعنی عملکرد آب در دما و فشار بالا ( هیدرو یعنی آب و ترمال در واقع موضوع دما را بیان میکند ) بسیاری از بلورهای شکل گرفته مانند انواع فلورین ، کوارتز ، کلسیت و سایر را میتوان به این دسته اضافه کرد . کانه های خالص فلزی تحت همین شرایط شکل می گیرند . به طور کل درشرایط هیدروترمال محلول ها و مواد دارای سرچشمه ماگمایی هستند. .
منشا رسوبی رسوبی به دو شکل زیر می باشند :
محلول های حاصل از آب های جوی با عبور از در درون شکاف ها و فضای خالی میان سنگها همراه با تغییراتی اندک تحت شرایط فیزیکی ، از جمله تغییر سرعت حرکت و تغییراتPH ، فشار و حرارت باعث تشکیل سنگ ها و کانی های گرانبهایی می شوند مثلا سنگ هایی مثل اوپال ، آگات ، سیترین و غیره همه از نوع رسوبی هستند و تقریبا به همین روش درست می شوند .
بگذارید یک مثال ساده و عامیانه بزنیم وقتی باران می بارد تمام سنگ های کوه شسته می شود و این آب باران داخل شکاف سنگ ها می رود و کلا سنگ ها را شستشو می دهد و نهایت این آب بصورت رود های کوچک از داخل دره ها و دامنه ها به یک رودخانه وارد می شود این رودخانه در انتها به مکانی ختم میشود و آب رودخانه که مواد محلول زیادی در خود دارد در یک جا ته نشین میشود و این انباشته شدن رسوبات محلول در آب در دراز مدت با هم فیکس می شود و یک سنگ رسوبی شکل می گیرد .
یک کانی خیلی مهم در این دسته وجود دارد که حتما اسم آن را بار ها شنیده اید ؛ فیروزه را می توان در این دسته نام برد که در حقیقت حاصل چرخشی محلولهای ( اغلب و خاستگاه جوی ) در سنگهای آندزیتی ( نوعی سنگ آتشفشانی ) است . البته گفتن منشا و سرچشمه رسوبی برای فیروزه شاید کاملا درست نباشد چون خاستگاه هیدروترمال با آب های جوی مناسب تر است .
پلاسرها ، منشا گوهرها
پلاسر ها : سنگ ها و کانیهای گران‌بهای پایدار از نظر مکانیکی و شیمیایی با منشا آذرین که به هنگام خرد شدن در فرایند فرسایش سنگهای گران بها توسط عوامل رسوبی در رودخانه ها بدون تغییر انباشته می شود به ذخایر پلاسری مشهور هستند . مثلا پلاسر طلا به همین روش ایجاد می شود در نتیجه هوازدگی سنگ هایی که دارای طلا هستند و شستشو آنها توسط اب باران وارد جریان رودخانه می شوند و …
منشا دگرگونی
به طول کل سنگها و کانیهای گرانبها با سرچشمه دگرگونی به دو گروه تقسیم می شوند :
دگرگونی یا همان تغییر شکل سنگ ها و کانی های قیمتی وابسته به دگرگونی از نوع دیناموترمال یا ناحیه و اسکارن است . کانی های فراوانی در شرایط دیناموترمال تشکیل می شوند که از جمله آنها می توان به گارنت های زیبا از نوع آلماندین و پیروپ که گاهی مانند دانه های انار در میکاشیست ها یافت می‌شوند و غیره را نام برد
سنگ ها و کانی های قیمتی در ارتباط با دگرگونی از نوع اسکارن میتوان به لاجورد ، اسپینل ، برخی تورمالین ها ، فلورین ، بلورهای اپیدوت و غیره اشاره کرد .
امیدوارم که مقاله منشا گوهر ها مورد پسند شما خواننده محترم بوده باشد . باعث افتخار ما است اگر از بخش فروشگاهی ماسیا برند تولید کننده زیورالات صدفی و جواهرات صدفی ( اولین جواهر بشر ) دیدن کنید .