پوشاک در دوران صفویه
پوشاک در دوران صفویه
پوشاک در دوران صفویه ، یکی از دوران های مهم تاریخی کشور ایران دوره صفویه بشمار می رود که بنیان گذار اول آن شاه اسماعیل اول در سال ۸۸۰ خورشیدی در تبریز تاجگذاری کرد و آخرین پادشاه نیز در این دوره شاه سلطان حسین بود که توسط افغان ها شکست خورد و سرنگون شد و بعدا ها نیز نادر شاه افشار حکومت را به دست گرفت .
اما بی شک تمامی این اتفاقات از ابتدای دوره تا پایان دوره صفوی تاثیرات زیادی روی اقتصاد ، هنر ، معماری و غیره داشته است که بخشی از آن را میتوانید در شهر اصفهان در میدان نقش جهان مشاهده کنید که بی شک زیبایی آن گواه این نوشته و اتفاقات آن دوران است .
پوشاک در دوران صفویه ، صده های دهم و یازدهم
پوشاک مردمان دوره صفویه از آغاز تا پایان دوره صفویه در مقایسه با پوشاک مردم قرون گذشته تفاوت زیادی ندارد . چنانچه تاکنون نیز ملاحظه شده است تغییر در نوع و اساس پوشاک ایرانی با کندی و در طی قرون صورت گرفته است و این تغییر به حدی اندک بوده است .
که شاردن سیاح فرانسوی اسکان داشته که لباس ایرانیان از زمان تیمور لنگ که شارون پوشاک او را در اصفهان دیده – با البسه دوره صفویه یعنی زمانی که در ایران بوده تفاوتی نداشته است . اگرچه این ادعا مقرون به صحت نیست ولی نشانگر این مطلب است که تغییر همواره به کندی صورت گرفته است .
در کل پوشاک مردان صفویه مربوط به قرون دهم و یازدهم شامل قطعات زیر میباشد که هرکدام جداگانه مورد بحث و بررسی قرار خواهند گرفت : یک عمامه ، دو پیراهن زیر ، سوم پیراهن رو ، چهارم قبا ، پنجم شال کمر ، ششم بالاپوش ، هفتم شلوار و هشتم پای افزار
عمامه ، پیراهن زیر ، پیراهن رو
عمامه های این دوره بسیار بزرگ و بسیار سنگین بوده است و شامل یک کلاه نمدی نوک تیز و بلند بوده که عمامه را به دور آن می پیچیدند . یکی از تفاوتهای عمده پوشاک این دوره با دوره قبل در شکل این عمامه ها می باشد که تفاوت اصلی آن بلندتر شدن تیزی نوک کلاه نمدی میباشد که در زیر دستار به کار می رفته است .
پیراهن زیرین مردان معمولاً بدون یقه و گرد بوده و چاکی جلو از سمت راست خود داشته و عموما از پارچه راه راه بوده است . در برخی موارد عیان پیراهن زیرین خود را یقه‌دار انتخاب میکردند و روی آن تزییناتی میدادند . قد این پیراهن بلند بوده و در دو سوی آن در پهلو چاک داشته است .
مردان بر روی پیراهن زیرین پیراهن دیگری به تن می کردند که قد آن بلند ، تا بالای مچ پا بوده و از دو سو چاک دار بوده است که به پیراهن رو معروف بوده است .
قبا ، بالا پوش
پوشش دیگری که روی پیراهن قبلی به تن می کردند و قد آن تا حدود زانو بوده است ، یعنی از دوره پیش اندکی کوتاه تر . اما مدل آن مانند دوره قبل بوده یعنی یک تکه پیش به روی تکه دیگر به زیر بغل می رفته و در آنجا توسط بندینک هایی بسته میشده است در برخی موارد در یک مدل دیگر از وسط جلو باز بوده است و توسط دکمه یا بندینک بسته می شده است.
قبا در قسمت پایین گشاد و در بالا تنگ بوده است و آستین آنها هم بلند و هم کوتاه بوده است . قبا گاه دارای یقه های برگردان بوده است داخل قباها چنانکه در یک نقاشی از رضا عباسی هویدا است در قسمت دوکمه یا بندینک ها دارای سجاف می باشد .
گاه مردان بر روی قبا بالاپوش برتن میکردند که شاردن نام آن را کردی ذکر می کند . این لباس در تابستان کوتاه و بی آستین و در زمستان بلند و دارای آستین با لبه است که کاتبی نام دارد . بالاپوش در قسمت بالا تنگ و در قسمت پایین گشاد است . جنس آن از ماهوت یا اطلس زربفت می باشد یراق زرین یا سیمین دارد .
داخل بالاپوش پوست دوزی میشده که از پوست سمور یا پوست گوسفند بوده است . در حاشیه دور گردن بالاپوش نیز پوست دوزی می شده که هم برای زیبایی بوده و هم برای گرمای بیشتر و در قسمت پایینی آن هم جا دکمه وجود دارد . اما این دکمه ها هیچگاه بسته نمی شدند . این نوع بالاپوش در دوره قبل نیز کاربرد داشته است .
شال کمر ، شلوار
بر روی کمر شال بسته میشده است و طبق گفته ژان باتیست ، سیاح فرانسوی ، بزرگان گاه تا سه شال دور کمر خود می‌بستند و جنس دو تای اول از ابریشم و سومی از شال پشمی کرمان بوده است . و افراد دیگر نیز شال ها را دو تا سه دور به دور کمر خود می بستند . جنس انواع شال ها ابریشم و پشم بوده است که بعضی مواقع دو سر آن زری دوزی می شده است که آن را زیباتر جلوه میداد .
شلوارها باز هم مثل دوره های قبلی لیفی بوده که توسط بند محکم می شده و قد آن تا مچ پا میرسیده است . شلوار در بالاها گشاد و در مچ پا تنگ می شده است . این شلوارها طبق گفته شاردن دارای آستر بوده است .
پای افزار :
پای افزار یا همان کفش امروزی در این دوره علاوه بر کفش های متداول قبلی ، یعنی کفش بدون ساق و ساق دار از نوعی پای افزارهای بدون ساق به نام گیوه استفاده می کردند که امروزه هم در برخی از روستاها کاربرد دارد و حتی در شهر ها نیز فروخته میشود . رویه این کفش ها با ملیه بافت می شوند و کف آن از از چرم هایی ساخته میشده که بدون پاشنه بوده و در عین حال بسیار بادوام بوده است . لازم به یاداوری است در دوره شاه عباس دوم از جوراب ابریشمی نیز استفاده می شده است
امیدواریم که مقاله پوشاک در عصر صفوی برای شما خواننده محترم مفید بوده باشد ، باعث افتخار ما است اگر از بخش فروشگاهی ماسیا برند تولید کننده زیورآلات و جواهرات صدفی در ایران دیدن نمائید .